بخش اول
تحلیل کسب و کار چیست؟
فرض کنید شما یک مربی هستید برای مثال مربی یک تیم فوتبال. در یک مسابقه حساس ۱۱ بازیکن در زمین و تعدادی هم بر روی نیمکت دارید. هدف اصلی شما چیست و برای رسیدن به این هدف بهترین استراتژی و ترکیبی که می توانید با آن پا به میدان بگذارید چیست؟ همه چیز در دستان شماست. تصمیم بگیرید و استراتژی خود را تعیین کنید.
تصویر ۱- پپ گواردیولا مربی خلاق و متفکر جهان فوتبال که در حال حاضر سرمربی تیم منچسترسیتی انگلستان است
برای چنین موقعیتی معیارهای تصمیم گیری شما کدامند؟ نحوه بازی بازیکنانتان؟ روش بازی بازیکنان تیم مقابل؟ مربی تیم حریف و نحوه تصمیم گیری او؟ و یا شاید تماشاگران؟
مهارتی که برای تصمیم گیری در چنین شرایطی نیاز دارید، مهارت در آنالیز یا به عبارتی تجزیه و تحلیل شرایط تعاملی است.
این موضوع در فضای کسب و کار نیز صادق است. اگر بخواهیم یک کسب و کار را در شرایط بازار به درستی هدایت کنیم باید بتوانیم شرایط را به درستی تحلیل کنیم. منظور ما از شرایط تمامی آن چیزی است که یک کسب و کار با آن در ارتباط و در تعامل می باشد. به عنوان مثال: رقبا، مشتریان، شرایط اجتماعی، شرایط سیاسی، فرآیندهای داخلی آن کسب و کار، زنجیره ارزش و تامین، فرآیندهای مالی، زیرساخت و رشد و…
همانطور که ملاحظه می کنید با توجه به اینکه در گزینه های تعاملی متغیرهای زیادی وجود دارد، تحلیل شرایط بسیار پیچیده است. همینطور در نظر بگیرید که هر یک از ابعادی که در محیط کسب و کار ذکر شد خود دارای زیرمتغیرهایی است که این پیچیدگی را چندین برابر می کند. به مثال مربیگری تیم فوتبال بازگردیم، در این مورد شرایط محیط بازی نیز دارای پیچیدگی و تغیر بسیار زیاد است. در هر لحظه هر تصمیم مربی می تواند مستقیما بر روی نتیجه نهایی اثر بگذارد.
از این رو در کنار مربیان، دستیاران آنالیزور که همان تحلیلگران شرایط بازی هستند حضور دارند تا مربی را در گرفتن تصمیات یاری کنند. عموما این آنالیزورها از مهارت علمی، تجربی و ابزاری بالایی برخوردار هستند. بدین معنا که می توانند بر اساس تجارب خود و نرم افزارهایی که در اختیار دارند شرایط را مورد بررسی قرار داده و اطلاعات مفید را در اختیار مربی قرار دهند.
تصویر ۲- گواردیولا در کنار دستیار آنالیزور تیم
بنابراین می‌بینیم که تجزیه و تحلیل به قدری فرآیند پیچیده ایست که از نرم افزارهای ویژه ای برای این منظور استفاده می شود که در مقاله هایی جداگانه به معرفی و بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
در دنیای پیچیده امروز حیات یک کسب و کار وابستگی بسیار زیادی به تجزیه و تحلیل مناسب از شرایط تعاملی دارد. از این رو سازمان ها و شرکت هایی وجود دارند که سعی کرده اند تا فرآیند تجزیه و تحلیل کسب و کار را به صورت استاندارد شده، گام به گام و مدون در بیاورند. یکی از این سازمان ها موسسه بین المللی تحلیل کسب و کار (International Institute of Business Analysis) یا بصورت مخفف iiBA می باشد. برای آشنایی با این موسسه نیز در مقاله ای جداگانه به معرفی آن و نحوه فعالیت آن خواهیم پرداخت.
اما بصورت علمی و آکادمیک فلسفه تحلیل کسب و کار چیست و تحلیلگر کسب و کار کیست؟
تجزیه و تحلیل کسب و کار
براساس کتاب راهنمای بدنه دانش تجزیه و تحلیل کسب و کار که توسط موسسه iiBA تالیف و نشر داده شده است:
آنالیز یا تجزیه و تحلیل کسب و کار (Business Analysis) روشی برای ایجاد تغییرات مثبت در یک شرکت یا سازمان است که از طریق شناسایی نیازها و ارائه راه حل توسط کارشناسان این حوزه اجرا می گردد. تحلیل کسب و کار یک سازمان را قادر می سازد تا نیازها و پایه های تغییر در خود را به صراحت بیان کند و راه حل هایی که می تواند به ارزش منتج شود را بدرستی دریابد.
تصویر ۳- کتاب بدنه دانشی تجزیه و تحلیل کسب و کار (BABOK) منتشر شده توسط iiBA
تحلیل کسب و کار بر روی فعالیت های مختلفی در یک سازمان انجام می شود. این فعالیت ها می توانند فعالیت های استراتژیک، فنی و یا اجرایی باشند. همچنین این تحلیل می تواند در گستره یک پروژه یا در مسیر رشد و تعالی یک سازمان انجام شود. از طرفی هم می تواند برای درک موقعیت فعلی، تعیین و تعریف جایگاه آینده و در ادامه شناسایی فعالیت های مورد نیاز برای حرکت از موقعیت فعلی به سمت جایگاه آینده مورد استفاده قرار بگیرد.
تحلیل کسب و کار را می توان از دیدگاه های مختلفی انجام داد. در کتاب راهنمای بدنه دانش تحلیل کسب و کار به تعدادی از این دیدگاه ها اشاره شده است، که شامل: چابکی، هوشمندی کسب و کار، فناوری اطلاعات، معماری کسب و کار و مدیریت فرآیند کسب و کار می باشد. این دیدگاه ها عموما به زاویه دید شخص تحلیلگر به فعالیتی که انجام می دهد باز می گردد.
تحلیلگر کسب و کار کیست؟
تحلیلگر کسب و کار (Business Analyst) کسی است که مسئولیت استخراج، جمع آوری و آنالیز اطلاعات از منابع مختلف درون سازمان یا شرکت بر عهده اوست. تحلیلگر کسب و کار با بررسی خواسته های ذینفعان به شناسایی نیازهای واقعی آن ها می پردازد تا بدین طریق مسائل و علل اصلی رشد را تعیین نماید. در واقع نقشی که یک تحلیلگر ایفا می کند اطمینان حاصل کردن از آن است که راه حل ها مستقیما به خواسته های سهام دارن یا ذینفعان پاسخ بدهند.
فعالیت هایی که یک تحلیلگر انجام می دهد شامل موارد زیر می باشد:
- درک اهداف و مشکلات سازمان یا شرکت
- تجزیه و تحلیل نیازها و راه حل ها
- طراحی استراتژی ها
- هدایت تغییر و تحول
- تسهیل همکاری بین ذینفعان
در شرکت ها و فضای کاری امروزی عنوان های دیگری نیز به تحلیلگر کسب و کار داده می شود که شامل موارد زیر هستند:
- معمار کسب و کار
- تحلیلگر مکانیزم های کسب و کار
- تحلیلگر داده
- تحلیلگر سازمان
- مشاور مدیریت
- تحلیلگر فرآیند
- مدیر تولید
- مهندسی خواسته ها و نیازها
- تحلیلگر سیستم ها
