مدل تعالی سازمانی بر مبنای مدل بنیاد مدیریت کیفیت اروپا ( EFQM : 2020)
بنیاد مدیریت کیفیت اروپا (انگلیسی: (the European Foundation for Quality Management) که به صورت مخفف شده EFQM خوانده می شود، بنیادی غیر انتفاعی در بروکسل میباشد که برای افزایش رقابت در اقتصاد اروپا در سال ۱۹۸۹ میلادی توسط ۱۴ مدیر شرکت سرشناس اروپایی و با 67 عضو و با حمایت اتحادیه اروپا تاسیس گردیده است. هدف این بنیاد کمک به سنجش و بهبود کیفیت عملکرد سازمانها می باشد که در حال حاضر بیش از ۸2۰ شرکت اروپایی در این سازمان عضویت دارند. این بنیاد در سال 1992 اولین نسخه مدل کیفیت با نام مدل تعالی سازمانی را با همکاری گروهی متنوع از خبرگان صنعتی و دانشگاهی توسعه داد و منتشر نمود. این مدل با چارچوب ارزیابی برای جایزه کیفیت اروپا و جایزه تحول کیفیت مورد استفاده قرار گرفت.
مأموریت این سازمان ایجاد یک نیروی راه برنده در جهت سرآمدی عملکرد و چشم انداز آن درخشش سازمانهای اروپایی در جهان است. ریاست وقت اتحادیه اروپا به هنگام امضای موافقت نامه تاسیس این بنیاد، چنین اظهار میدارد : تلاش برای بهبود و ارتقای کیفیت یکی از پیش نیازهای موفقیت برای تک تک شرکتها و رقابت پذیری همه ما، به صورت جمعی است.
بنیاد مدیریت کیفیت اروپا EFQM در کنار جایزه دمینگ و در کنار جایزه مالکوم بالدریج یکی از انواع الگوهای تعالی سازمانی است. این بنیاد نقش اساسی در جهت ترغیب شرکتهای اروپایی برای توسعه مدیریت کیفیت داشته است. شرکتهای اروپایی پذیرفته اندکه مدیریت کیفیت فراگیر راهی برای مدیریت فعالیتها در جهت دستیابی به کارآیی موثر و مزیتهای رقابتی است که تضمین کننده موفقیت در دراز مدت است. این مهم میسر نمیشود مگر با تامین نیازهای مشتریان، کارکنان و دیگر ذینفعان سازمان. این عقیده روز به روز در بین شرکتهای اروپایی بیشتر رواج مییابد.
مدل EFQM سال هاست که در ایران نیز مورد توجه سازمان های بزرگ و کوچک است. از سوی دیگر تحت عنوانجایزه تعالی سازمانی همه ساله توسط مجریان مربوطه اجرا شده و به سازمان های با امتیاز بالا ( بر اساس اجرای معیارهای این مدل ) جوایزی اهدا می نماید. گذشته از جوایز و به نوعی مسابقه EFQM هر سازمان با بهره گیری مناسب از معیار ها و زیر معیارهای این مدل می تواند به ارزیابی سیستم مدیریت کیفیت و تعالی خود بپردازد.

همانطور که در شکل مشاهده می شود مدل EFQM 2020 از سه بخش کلی شامل جهت گیری، اجرا و نتایج تشکیل شده است که هریک دارای معیاری مختص به خود می باشد و هر سازمان می تواند با توجه به ماهیت آن زیرمعیارهای مشخصی را برای آن در نظر بگیرد.
بخش جهت گیری شامل 2 معیار می باشد و زیرمعیارهای زیر می تواند برای آن در نظر گرفته شود:
معیار۱ : مقصود،چشمانداز و استراتژی
- یک سازمان برجسته مقاصد الهامبخش ،چشماندازی که آرزویش است و استراتژیک را ارائه مینماید.
- تعیین مقاصد و چشمانداز
- شناسایی و درک نیازهای ذینفعان
- درک اکوسیستم،قابلیتها و چالشهای اساسی
- توسعه استراتژی
- طراحی و استقرار چارچوب حاکمیتی و عملکرد سیستم مدیریت
معیار۲:فرهنگسازمانی و رهبری
فرهنگسازمانی مجموعهای از ارزشها، باورها، روتین ها و قواعدی است که توسط کارکنان سازمان به اشتراک گذاشته میشود که در طول زمانبر رفتار و عملکرد کارکنان و ذینفعان تأثیر میگذارد.
- هدایت فرهنگ و ارزشها در سازمان
- ایجاد شرایط برای تحقق نمودن تغییر
- توانمند سازی خلاقیت و نوآوری
- متحد شدن و مشارکت در مقاصد ، چشمانداز و استراتژیها
بخش اجرا شامل 3 معیار می باشد که زیرمعیارهایی نیز می توان برای آن در نظر گرفت:
معیار 3. تعامل نزدیک با ذینفعان
برای یک سازمان ،دستیابی به نتایج برجستهای که انتظارات ذینفعان را برآورده نماید ضروری است اما کافی نیست
- تعیین مقاصد الهامبخش
- ایجاد چشمانداز آروز بخش
- توسعه استراتژیهای متمرکز بر خلق ارزش پایدار
- ساخت فرهنگ برنده
تنظیم جهتگیریهای اشارهشده بالا ، سازمان را برای طی نمودن مسیر سرآمدی آماده مینماید اما پس از آن نیاز است استراتژیهای بهطور مؤثر و کارا اجرا شود و اطمینان حاصل شود که :
- اطلاع از اینکه ذینفعان در کجای اکوسیستم هستند و مشارکت آنها برای موفقیتها ، کلیدی است .
- ایجاد ارزش پایدار
- مشتری : ایجاد روابط پایدار
- کارکنان:جذب،مشارکت،توسعه و حفظ
- کسبوکار و حکمرانی ذینفعان -امن و حمایت از پشتیبانی مداوم
- جامعه : توسعه همکاریها ،تندرستی و موفقیت
- شرکا و تأمینکنندگان: ایجاد ارتباطات و اطمینان از پشتیبانی برای ایجاد ارزش پایدار
معیار 4. ارزش آفرینی پایدار
سازمان برجسته میداند که ایجاد ارزش پایدار برای موفقیت پایدار و توانایی مالی بسیار مهم است. سطوح عملکرد موردنیاز را برای موفقیت امروز هدایت میکند و در زمان یکسان پیشرفت و تحول را برای موفقیت در آینده به همراه دارد.
- طراحی ارزش و چگونگی ایجاد آن
- ارتباط و پیشنهاد فروش ارزش
- تحویل ارزش
- تعریف و استقرار تجارب کلی
معیار 5. پیشبرد عملکرد و تحول
حال و آینده یک سازمان باید بتواند دو نیاز مهم محرک عملکرد و تحول را همزمان برآورده نماید تا موفق بماند.
- هدایت عملکرد و اداره نمودن ریسک
- تغییر برای آینده سازمان
- هدایت نوآوری و بهکارگیری فناوری
- قدرت نفوذ داده ،اطلاعات و دانش
- اداره نمودن سرمایه و منابع
بخش نتایج دارای 2 معیار بوده و همچون معیارهای پیشین می تواند دربر دارنده زیرمعیارهای مرتبط باشد.
معیار 6. برداشت ها یا تجارب ذینفعان
این معیار، تجارب و یازخوردهای ذینفعان کلیدی در برخورد با سازمان را شامل می شود.
- نتایج برداشتهای مشتریان
- نتایج برداشتهای کارکنان
- نتایج برداشتهای کسبوکار و حاکمیت سازمانی
- نتایج برداشتهای ذینفعان
- نتایج برداشتهای جامعه
- نتایج برداشتهای شرکا و تأمینکنندگان
معیار 7. عملکرد استراتژیک و عملیاتی
این معیار، نتایج مرتبط با عملکرد سازمان از نظر توانایی تحقق مقاصد، ارائه استراتژی و ایجاد ارزش پایدار و تناسب آن با آینده است.
- دستیابی به تحقق مقاصد و ایجاد ارزش پایدار
- عملکرد مالی
- تحقق انتظارات ذینفعان
- دستیابی به اهداف استراتژیک
- دستیابی به عملکرد
- دستیابی به تحول
- اقدام پیشگویانه برای آینده
منطق رادار و امتیازگیری بر اساس معیارهای مدل تعالی سازمانی EFQM 2020
- معیار۱ : مقصود، چشمانداز و استراتژی – ۱۰۰ امتیاز
- معیار۲: فرهنگسازمانی و رهبری – ۱۰۰ امتیاز
- معیار ۳: مشارکت و تعامل ذینفعان – ۱۰۰ امتیاز
- معیار۴: خلق ارزش پایدار -۲۰۰ امتیاز
- معیار۵: محرک عملکرد و تحول – ۱۰۰ امتیاز
- معیار ۶: برداشتها و تجارب ذینفعان -۲۰۰ امتیاز
- معیار۷: نتایج استراتژیک و عملکرد عملیاتی – ۲۰۰ امتیاز
تغییرات ویرایش 2020 نسبت به ویرایش 2013
مدل تعالی سازمانی EFQM2020 نسبت به ویرایش 2013 تغییرات عمدهای داشته است. که به برخی از آنها اشاره میشود: مدلEFQM2020 ، فاقد مفاهیم بنیادین بوده و لیکن برپایه اهداف 17 گانه توسعه پایدار ملل متحد میباشد. دارای سه بخش جهت گیری، اجرا و نتایج بوده و معیارهای توانمندساز ندارد.
دارای 7 معیار و 23 جزء معیار و 112 نکته راهنما میباشد. این مدل تاکید بر عملکرد بهتر و ارتقای سازمان در چارچوب اکوسیستم کسب کار را دارد. برای اولین بار در مدل EFQM2020 مفهوم تعالی حذف و به بجای آن «سازمان ممتاز (برجسته)» عنوان شده است. تاکید مدل بر رهبری تحول و تفکر ساختارشکن (برهم زننده/ ویرانساز) دارد. بر پیش بینی آینده، تمرکز بر سیستمهای هوشمند، (سیستمهای رباتیک) و رویکرد اقتصاد چرخشی تاکید ویژهای دارد. عنوان معیار رهبری به «رهبری و فرهنگ سازمانی» تغییر کرده است و بر فرهنگ بهبود مستمر و تمرکز بر ذینفعان کلیدی و ارزشآفرینی پایدار برای آنها تاکید دارد. جملات شفاف، ساده و قابل فهم در این مدل بکار رفته و زبان مدیریتی و معرفی مفاهیم نوین مدیریتی نظیر تفکر ساختارشکن، اقتصاد چرخشی و… بکار گرفته شده است. مجموع امتیاز معیارهای غیر از نتایج نیز به 600 امتیاز افزایش پیدا کرده است.
تغییرات منطق رادار در مدل EFQM2020
ماتریس رادار از 2 ماتریس به 3 ماتریس برای جهت گیری، اجرا و نتایج تغییر کرده است . تخصیص امتیاز به هر جزء معیار در ماتریس رادار در دامنه 10 امتیازی است. ماتریس رادار در جهت گیری دارای 3 عنصر، حاوی 4 ویژگی و ماتریس رادار در اجرا دارای 3 عنصر، حاوی 6 ویژگی است. ویژگی «همسویی» در عنصر رویکرد مختص بخش اجرا، ویژگی «انعطاف پذیری» در عنصر جاری سازی بخش اجرا، ویژگی «ارزیابی و درک شده» و «یادگیری و بهبود» در عنصر ارزیابی و اصلاح بخشهای جهت گیری و اجرا معرفی شده است.
ویژگیهای «درستی» و «بخش بندی» در ویرایش 2013 میلادی با هم ادغام و ویژگی جدید تحت عنوان «قابل استفاده بودن داده ها» در ویرایش 2020 ایجاد شده است . دوره ارزیابی به جای روند سه ساله، براساس روندهای حاصله طی چرخه برنامه ریزی استراتژیک سازمان در ویژگی بخش نتایج میباشد. ویژگی جدید «تمرکز برآینده» در قسمت عملکرد بخش نتایج معرفی شده است.
با مطالعه مطالب علمی مرتبط با مدیریت تکنولوژی، تحلیل و توسعه یکپارچه کسب وکار می توانید با آخرین دستاوردهای این علم آشنایی پیدا کنید.
آخرین مقالات

نوآوری باز چیست ؟
نوآوری باز از آنجایی که نوآوری ها بیشتر توسط بنیانگذاران، استارت آپ ها و اشخاص انجام می شود تا خود شرکت ها، و همچنین نوآوری

نوآوری چیست ؟
تعاریف نوآوری در این مطلب سعی میکنیم کمی بیشتر با مفهوم علمی نوآوری آشنا بشیم، چون علیرغم اینکه کلمه نوآوری در بین مردم جامعه ما

10 تکنیک محبوب تحلیل کسب و کار در سال 2018 (1)
10 تکنیک محبوب تحلیل کسب و کار در سال 2018 تحلیل کسب و کار در چند سال گذشته با بهره گیری از رویکردهای نوآورانه دچار

استراتژی چیست؟
آشنایی با روشهای سنتی و نوین تدوین استراتژی با گذشت دهها سال از بهوجود آمدن رشته مدیریت استراتژی در فضای آکادمیک، هنوز هم تعریف جامع

تحلیل کسب و کار چیست ؟
بخش اول تحلیل کسب و کار چیست؟ فرض کنید شما یک مربی هستید برای مثال مربی یک تیم فوتبال. در یک مسابقه حساس ۱۱ بازیکن

10 تکنیک محبوب تحلیل کسب و کار در سال 2018 (2)
10 تکنیک محبوب تحلیل کسب و کار در سال 2018 (2) در مقاله قبل 5 تکنیک اول را بررسی کردیم. در این مقاله 5 تکنیک